Champa là m?t v??ng qu?c mà cho ??n hôm nay l?ch s? v?n còn nh?c ??n. Nói ??n Champa thì ng??i ta th??ng bi?t ??n nh?ng công trình ki?n trúc ??n tháp ?? s?. Ngày nay d?c d?i mi?n Trung nh?ng ng?n tháp hoang tàn kia ?ang qu?n mình kêu than tr??c s? tác ??ng c?a l?ch s?, t? nhiên, c?ng nh? s? th? ? c?a con ng??i.

V?i dân t?c Champa, nh?ng gì h? còn l?u gi? ???c cho ??n ngày nay là m?t chút b?n s?c v?n hóa, ngôn ng?, ki?n trúc ??n tháp mà ??i v?i  h? là m?t ni?m t? hào.

Cho ??n hôm nay, h? ?ã ch?p nh?n v?i s? ph?n th?ng tr?m,oan nghi?t và ??y bi?n c? c?a l?ch s?. Nh?ng h? c?ng r?t ?au lòng khi nhìn th?y di s?n c?a t? tiên mình ?? l?i b? vùi d?p và b? xâm th?c m?t cách vô tình hay c? ý.

Trong th?i gian g?n ?ây ??c và xem các hình ?nh v? tháp Champa trên các trang m?ng, không ai có th? tin r?ng s? vô trách nhi?m c?a m?t s? cán b? qu?n lý v?n hóa ? các khu v?c tháp Champa.

1.     V?n ?? khu di tích tháp Nh?n ( Tuy Hòa).

N?u nhìn t?ng th? bên ngoài, có th? xem là s? trùng tu và quan tâm ?úng m?c. Nh?ng bên trong thì sao? Ph?i ch?ng ?ây là cái v? b?c bên ngoài c?a s? trùng tu ?y?

Hình ?nh : Tu? Nguên

Ai c?ng bi?t ??n tháp Champa là n?i linh thiêng, n?i th? ph??ng các v? th?n c?ng nh? vua chúa Champa. Th? nh?ng bên trong tháp Nh?n hình ?nh ph? n? thu ti?n v?i cái t?p hóa bên trong ??n tháp, con chó n?m cong ?uôi, c? v?t thì v?t ném b?a bãi, không th?y m?t chút gì g?i là bào t?n nh?ng giá tr? v?n hóa. ?i?u này khi?n cho du khách th?y  b?c xúc, càng ?au lòng h?n cho h?u du? ch? nhân c?a ngôi tháp khi nhìn th?y nh?ng t?m ?nh này. V?y cán b? qu?n lý v?n hóa ? ?âu?

?i?u này ta có th? xét hai m?t nh? sau:

Th? nh?t, cán b? qu?n lý v?n hóa khu v?c này ?ã c?p gi?y phép cho ph? n? ?y ?? ???c m?t vé bán t?p hóa bên trong ??n qua ?ó thu l?i nhu?n. ?ó là m?t vi?c làm có th? xem là m?t s? xúc ph?m c?a th?n linh Champa, ?i?u c?m k? trong tín ng??ng tôn giáo.

Th? hai, là ng??i ph? n? này ngang nhiên không tôn tr?ng s? linh thiêng c?a ngôi ??n, không tôn tr?ng lu?t pháp. ??c bi?t h?n là s? vô trách nhi?m c?a cán b? qu?n lý v?n hóa khu v?c này.

2.     Khu di tích tháp Po Ina Nagar ( Nha Trang)

Tháp Po Ina Nagar ???c xây d?ng vào kho?ng th? k? th? 8, ??n nay tháp Po Ina Nagar ???c trùng tu nhi?u l?n qua các giai ?o?n. V?n ?? ??t ra ? ?ây là vi?c trùng tu ?y có d?a trên t?ng th? ki?n trúc c? c?a tháp hay không? Hay ch? d?a vào ng?u h?ng c?a m?t s? k? s? vô trách nhi?m nào ?ó ?ã làm m?t ?i v? ??p nguyên s? c?a tháp.

Hình ?nh Internet

Nhìn hình ?nh ta th?y cách trùng tu r?t s? sài, cái “ h? lô” ??t trên ??nh tháp, nó nói lên ?i?u gì? Ph?i ch?ng ?ây c?ng gi?ng nh? “ H? lô bi?n” trong phim Tây Du Ký ?? thu ph?c yêu quái ( k? x?u). Trên các ??nh tháp c?a ki?n trúc Champa d?c d?i Mi?n Trung này, ng??i ta ch? nhìn th?y bi?u t??ng c?a Linga. V?y t?i sao cho ??n hôm nay l?i xu?t hi?n h? lô t?i khu v?c tháp Po Ina Nagar?

Khi cu?c chi?n gi?a Tây S?n và Nguy?n Ánh vào th? k? th? 18, dân t?c Ch?m không còn ??n khu v?c này ?? th? cúng, vì th? ng??i Ch?m ?ã di d?i vi?c th? cúng ??n khu v?c Padurangga, ??n nay Po Ina Nagar ???c ng??i Ch?m th? ph??ng t?i làng Hamutanran ( làng H?u ??c- Ninh Ph??c- Ninh Thu?n) và k? t? ?ó ng??i Kinh s?ng t?i khu v?c này ( Nha Trang) v?i ni?m tin tín ng??ng h? ?ã thi?t l?p h? th?ng th? cúng ???c duy trì cho ??n ngày hôm nay. Nh?ng sau khi hòa bình tr? l?i  ng??i Ch?m v?n ??n khu v?c này ?? th? ph??ng, h? v?n còn ni?m tin vào Po Ina Nagar. ??i v?i ng??i Ch?m khi th? cúng v?i ni?m tin và lòng tôn kính v? th?n c?a mình x?a kia h? ch? xông tr?m h??ng v?i nh?ng ng?n n?n làm b?ng sáp m?t ong t?a sáng t?o nên s? linh thiêng và huy?n bí. Th? nh?ng cho ??n hôm nay vi?c th? cúng c?a ng??i Kinh ?nh h??ng v?n hóa Trung Hoa th??ng s? d?ng nhang trong t? l? ?? áp ??t lên các di tích Champa. Chúng ta th?a bi?t bên trong c?a các ??n tháp Champa thông th??ng thì di?n tích r?t h?p, vi?c s? d?ng nhang v?i nh?ng làn khói nghi ngút, ng?t ng?t không phù h?p v?i không gian bên trong, th?m chí còn có th? mang l?i tác h?i nh?t ??nh ??i v?i b? m?t b?ng g?ch nung c?a tháp.

Và vi?c làm sai l?m h?n c?a s? v?n hóa khu v?c này là h? ?ã ??c khoét l? qua vách c?a tháp ?? d?n ?ng hút khói nhang ra ngoài, làm m?t ?i v? ??p thu?n túy c?a ??n tháp, nó có th? làm ch?n ??ng các liên k?t c?a t?ng viên g?ch và tác h?i sau này s? không tránh kh?i.

3.     Tháp Poklaong Garay – Ninh Thu?n

Tháp Po Klaong Giray, t?a l?c trên ??i Tr?u ( Mbuen Hala), thu?c ph??ng ?ô Vinh, th? xã Phan Rang – Tháp Chàm, vào tháng 7 ( l?ch Ch?m) hàng n?m n?i này l?i ?ón ti?p hàng ngàn du khách th?p ph??ng vào dip l? h?i Katé. ???c s? V?n hóa Thông tin và Du l?ch t?nh Ninh Thu?n quan tâm và chú tr?ng trong vi?c b?o t?n. N?i ?ây ???c xây d?ng hàng rào ?? bán vé cho các du khách. ?ó là m?t vi?c làm r?t có ích trong ngành du l?ch. Nh? v?y ta th?y các di tích tâm linh Ch?m hôm nay, ngoài vi?c ph?c v? tín ng??ng còn ph?c v? kinh t? cho ??a ph??ng qua hình th?c du l?ch.

Hi?n nay di tích tháp Po klaong Garay v?n ???c ng??i Ch?m th? ph??ng làm l? hàng n?m qua các l? t?c nh?: Katé, Cambur, Rija Nagar…??i v?i ng??i Ch?m ?ây là khu v?c linh thiêng, x?a kia ng??i Ch?m không ai ??n khu v?c này n?u không có di?n ra l? t?c, vi?c m? c?a tháp ph?i ???c s? cho phép c?a Po Dhia ( C? s?) trong ?i?u ki?n ph?i là ngày t?t, gi? thiêng c?a ng??i Ch?m. Nh?ng hôm nay v?i xu th? h?i nh?p, d?ch v? du l?ch ngày càng phát tri?n, c?a tháp ???c phép m? b?t c? ngày nào n?u có du khách tham quan.

??i v?i du khách là ng??i Vi?tNam, ?? th? hi?n ni?m tin h? th??ng ??t nhang ho?c b? ti?n vào thùng ??t tr??c m?t v? th?n Po Klaong Gray. N?u nói ??n tâm linh thì chúng ta có nh?t thi?t ph?i m? c?a tháp m?t cách tùy ti?n hay ??t nhang và ??t thùng ti?n tr??c m?t v? th?n linh Champa nh? v?y không?

Thùng ti?n và l? h??ng

N?u nói du l?ch, thì du khách c?n ph?i tôn tr?ng tín ng??ng v?n hóa c?a ng??i b?n x?. Chúng ta không vì m?c ?ích cá nhân c?a mình làm m?t ?i giá tr? truy?n th?ng c?ng nh? ?nh h??ng ??n m?t tâm linh c?a m?t dân t?c.

Qua các công trình nghiên c?u l?ch s? chúng ta bi?t r?ng x?a kia Champa là m?t v??ng qu?c r?t th?nh v??ng, th?n dân c?a h? ch?a bao gi? ??t thùng ti?n tr??c m?t v? th?n c?a mình ( Vi?c này có th? xem là m?t s? xúc ph?m ??n th?n linh c?a h?), thùng ti?n có th? ??t ? ngoài c?ng ho?c ? v? trí nào ?ó mà không ph?i là tr??c m?t c?a các v? th?n thì h?p lý h?n ( n?u s? m?t thì có th? c? thêm ng??i b?o v?). Còn n?u nói ??n v?n ?? tâm linh, thì chúng ta không nên m? c?a tháp tùy ti?n. B?i th?n linh Champa s? th?y t?t c? lòng thành c?a m?i du khách b?t c? n?i ?âu n?u tinh vào tâm linh, ch? không nh?t thi?t ph?i vào bên trong.

V?n ?? ?áng nói h?n là các nhân vi?n b?o v? có nhi?m v? và trách nhi?m nh? th? nào ??n khu di tích?

Tr??c khi vào c?ng chúng ta ph?i mua vé, nh?ng chúng ta không ph?i vì chuy?n mua vé mà các c?p tình nhân l?y ?ó là n?i h?n h?, ho?c m?t s? ng??i còn kh?c trái tim hay tên c?a các c?p tình nhân lên vách tháp. Nh? v?y chúng ta th?y b?o v? ch? có nhi?m v? thu ti?n mà thôi.

4.     Tháp Po Sah Inâ – Bình Thu?n

       Trong th?i gian g?n ?ây nhà th? Trà Vigia ?ã lên ti?ng v? vi?c s? vô tâm và vô trách nhi?m c?a cán b? qu?n lý khu v?c tháp Po Sah Inâ v?i vi?c b?t dây ?i?n xuyên qua tháp vô tình nó ?ã có ?nh h??ng ??n nh?ng viên g?ch b? xu?ng c?p theo th?i gian. Bên c?nh ?ó là s? thi?u chuyên nghi?p c?a ng??i qu?n lý.

Hình ?nh : BBT

5.     Tháp Yang Praong- Tây Ngyên

 Tính theo th?i ?i?m nghiên c?u hi?n nay tháp Yang Praong, là m?t c?m tháp duy nh?t ???c phát hi?n ? khu v?c tây nguyên, t?a l?c ? thôn 5, xã Ea Rok, huy?n Ea Sup, t?nh Dak Lak. Tháp này ?ã ???c b? hoang trong m?t th?i gian khá dài, ??n nay ng??i dân khu v?c này ?ã th? ph??ng tr? l?i ( ch? y?u là ng??i Kinh), nh?ng không gian và s? linh thiêng c?a tháp d??ng nh? b? phá v? hoàn toàn, tháp Yang Praong n?m trong tình tr?ng xâm th?c v?n hóa khá nghiêm trong. Ng??i dân t? ý làm mái che trong khu v?c di tích, ??n tháp Yang Praong du khách d? phát hi?n ra s? h?n t?p c?a tính ng??ng, nó không còn th? hi?n b?n s?c c?a tôn giáo nào c? th? ( xem ?nh). Các nhà nghiên c?u c?ng nh? các nhà qu?n lý v?n hóa ?ã không mang l?i giá tr? v?n hóa ?ích th?c c?a nó. Dù bi?t tháp Yang Praong ch? nhân c?a h? là dân t?c Champa hôm nay.

6.     Ti?u k?t:

V?n ?? xâm th?c v?n hóa c?ng nh? vi?c qu?n lý trên các di tích tháp champa hi?n nay là m?t th?c tr?ng ?áng báo ??ng.

Chúng ta ?i?u bi?t r?ng không ai có quy?n ng?n c?m ni?m tin c?a ng??i dân, nh?ng ?? phân bi?t ch? nhân c?a t?ng n?n v?n hóa  các nhà nghiên c?u c?ng nh? qu?n lý v?n hóa c?n tìm ra gi?i pháp c? th? trong vi?c xác l?p h? th?ng tín ng??ng, c?ng nh? s? tôn tr?ng các quy cách th? cúng th?n linh c?a m?i dân t?c.

 M?i ng??i ??u có quy?n th? hi?n ni?m tin c?a mình nh?ng c?n ph?i tôn trong v?n hóa cùa ng??i b?n x?.

M?i dân t?c ??u có m?t b?n s?c v?n hóa ??c tr?ng c?a mình, nó th? hi?n qua sinh ho?t, tín ng??ng, ki?n trúc, …Vì th? c?n có s? phân bi?t rõ ràng v?n hóa c?a t?ng dân t?c ?? góp ph?n làm ??p cho v?n hóa Vi?tNam?a s?c t?c hôm nay.

??n tháp Champa ?ã tr?i qua bi?t bao th?ng tr?m c?a l?ch s?, s? vùi d?p c?a t? nhiên c?ng nh? chi?n tranh tàn phá, cho ??n hôm nay ?ã ???c x?p vào h?ng di tích c?p qu?c gia và th? gi?i. Di s?n ?y ! là ni?m t? hào c?a dân t?c Champa nói riêng và Vi?tNamnói chung. Vì v?y di s?n ?y c?n ph?i ???c tôn tr?ng c?ng nh? b?o t?n, trùng tu m?t cách khoa h?c, ?em l?i giá tr? ?ích th?c v?n có c?a truy?n th?ng v?n hóa Champa.

 Sohaniim

Ngu?n: Gulpataom.com